„Czarny ogród” – Małgorzata Szejnert

~Nominacja do Nike 2008~

Kiedy na wakacjach osoba pochodząca z Mazowsza zapytała mnie, czy u nas na Śląsku często są tąpnięcia i jak to jest z tymi kopalniami – czy rozchodzą się pod ziemią na całe miasto i czy pod moim domem istnieją chodniki i szyby, zawstydziłam się swoją nieznajomością tematu. Próbuję sobie to tłumaczyć tym, że nigdy nie doświadczyłam drgania ścian ani żaden budynek nie rozpękł się na moich oczach, a moje miasto nie jest typowo górniczym. Nie zmienia to jednak faktu, że pochodzę ze Śląska, a kopalnie są wpisane stale w jego krajobraz i dobrze by było coś wiedzieć na ich temat.

Po lekturze „Czarnego ogrodu” wprawdzie nadal nie jestem w stanie odpowiedzieć na wcześniejsze pytania, ale dowiedziałam się wielu innych ciekawych rzeczy. Małgorzata Szejnert dokonała rzeczy niezwykłej – w nieco przerażająco opasłym tomie opowiedziała historię Giszowca i Nikiszowca unikając dłużyzn i nudnego przytaczania faktów historycznych. Rozmawiając z kilkoma rodzinami z tych dzielnic, odtworzyła bieg wydarzeń i przywróciła do życia dawny klimat górniczych kolonii. „Czarny ogród” to coś więcej niż reportaż. To kawał historii Śląska, to kronika kilku rodzin, zbiór anegdot, album fotografii. Przygotowanie merytoryczne autorki wzbudza podziw, a lekkość pióra zasługuje na oklaski. Nie wiem, jak dziennikarka sprawiła, że Badurowie czy Wróblowie otworzyli przed nią podwoje swoich domów i zakamarki pamięci, ale ich wspólna praca zaowocowała jedną z najpiękniejszych książek, jakie czytałam. Trudno jednoznacznie określić, w czym tkwi siła tej niezwykłej prozy. Na wybitność dzieła składa się wiele czynników, ale dla mnie było to ukazanie historii Śląska z perspektywy zwykłych ludzi, takich jak moja rodzina i moi sąsiedzi. Przedstawienie trudnej sytuacji terenu przygranicznego chociażby na przykładzie szkolnej kroniki, w której raz pisano po niemiecku, a raz po polsku, dużo bardziej przemawia do mojej wyobraźni niż bezmyślne klepanie dat powstań śląskich i liczby ofiar, czym to raczono mnie w szkole.

„Czarny ogród” to  książka, do której na pewno niejednokrotnie jeszcze powrócę. Gorąco wszystkim polecam, nie tylko mieszkańcom Śląska. Wszyscy chętnie czytamy o Toskanii, Paryżu, Indiach, Afryce, dlaczego więc nie sięgnąć po coś, co przybliża część naszego własnego kraju?